Türk Nöroloji Derneği’nce düzenlenen 58. Ulusal Nöroloji Kongresi’nde düşlerin gelişim düzenekleriyle ilgili bir sunum gerçekleştiren Akyıldız, mevzuya ait yaptığı açıklamada, uykunun göz hareketlerinin ağır olduğu “REM” ve süratli göz hareketlerinin gözlenmediği “Non-REM” olarak iki evreden oluştuğunu anlattı.
“SABAHA KARŞI GÖRÜYORUZ”
Bu iki uyku devrinde farklı çeşitte düşler görüldüğünü belirten Akyıldız, “İnsanlar, REM uykusunda daha çok canlı, ayrıntılı, uçmak, atlamak, bir yerden fırlamak üzere gerçek dışı, olanaksız, heyecanlı olaylar ve his ağır düşler görüyor. Bunları daha çok sabaha karşı görüyoruz. Non-REM hayaller ise daha çok bireyin günlük hayatında yaşadıklarıyla ilgili, daha gerçekçi, örneğin iş yerinde yaşadığı sıkıntılar, hayatındaki dertler, ‘iç karartıcı’ diyebileceğimiz düşler bu kümeye giriyor.” diye konuştu.
“RÜYALAR BELLEK GELİŞİMİNE YARAR SAĞLIYOR”
Non-REM düşlerin bellekle ilgili olduğunun işlevsel MR yollarıyla gösterildiğini vurgulayan Akyıldız, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Sağlıklı uyku, sağlıklı bir ömrün olmazsa olmazıdır. İnsanlarda uykunun en kıymetli işlevlerinden biri de belleği kalıcı hale getirmesidir. Yani aslında hayaller, beyinde bellek gelişimine katkı ve yarar sağlıyor. Bilhassa uykunun Non-REM evresinde görülen düşler sırasında beyinde bellekle bağlantılı kısımlar faal hale geliyor.
REM düşlerinin ise duygusal yoğunluğu yüksek lakin bu durum, bellekteki duygusal yükün ortadan kaldırılmasını sağlıyor. Örneğin, iş yerinde can sıkıcı bir olay yaşayıp, kendini çok sonlu hissederek yatağa giren biri, REM duşuna geçtiğinde belleğin ‘duygu’ kısmı ortadan kalkıyor, saf bir bellek ortaya çıkıyor. Böylece belleğe de olumsuz yansıyan o duygusal yükün ortadan kaldırılması, zihnin dinlenmesi sağlanıyor. Ayrıyeten REM düşleri şahıslarda yaratıcılığı da besliyor.”
“SAĞLIKLI UYKU UYUYANLAR DÜŞLERİNİ HATIRLAMIYOR”
Akyıldız, hatırlanmasa bile herkesin düş gördüğünün altını çizerek, “Bilimsel olarak hayalin hatırlanması, beyinde çok kısa, farkına varılmayan uyanmaların ortaya çıktığını gösteriyor. Bu nedenle hayalleri hatırlayabiliyoruz. Uyku daha stabil, uyanmalar daha az olduğunda hayallerimizi da hatırlamıyoruz. Yani daha sağlıklı uyku uyuyanlar, çoklukla hayallerini da hatırlamıyor. Bu nedenle şahısların ‘sabah uyandığımda hayalimi hatırlamıyorum’ diye üzülmemesi gerekir, bu sağlıklı bir uyku uyuduğunu gösteriyor olabilir.” dedi.
“RÜYAYI OYNAMA DAVRANIŞI ÇOK DEĞERLİ BİR UYKU HASTALIĞI”
Akyıldız, çok kabus görmenin de bir çeşit “uyku bozukluğu” olarak tanımlandığını, bunun bilhassa anksiyete, travma sonrası gerilim bozukluğu olan şahıslarda sık yaşandığını söyledi.
REM uykusu davranış bozukluklarının en kıymetli belirtisinin “rüyayı oynama davranışları” olduğuna dikkati çeken Akyıldız, şunları kaydetti:
“Rüyayı oynama davranışı, çok kıymetli ve dikkate alınması gereken bir uyku hastalığı. REM uykusunda ortaya çıkıyor. Fizyolojik olarak bedenimizin hayal esnasında ‘felç’ durumunda olması gerekiyor. Lakin bu durum ortadan kalkarsa, kişi düş gördüğü esnada fizikî olarak da hareket etmeye, yani rüyayı oynamaya başlıyor ve bu patolojik bir durum.
Örneğin, görülen düşle bağlantılı, o esnada gerçekte de bağırma, vurma, küfretme, tekme atma, el-kol hareketleri yapma üzere davranışlar ortaya çıkıyor. İlaçlar ya da öteki uyku hastalıkları da buna neden olabiliyor lakin bu, 10-15 sene sonra ortaya çıkabilecek Parkinson, Lewy cisimcikli demans ve multisistem atrofi üzere kimi ‘nörodejeneratif’ hastalıkların erken periyot bulgusu olabilir. Bu durumu erkeklerde daha sık görüyoruz. Uyku ile ilgili bu tip rahatsızlıkları olan, şiddet içeren düşleri oynayan şahıslar kesinlikle bir nöroloğa başvurmalı.”
Bu durumu James Parkinson’un birinci sefer Parkinson hastalığını tanımladığında da gözlemlediğini ve sonrasındaki milletlerarası çalışmalarda da bu sonuçların gösterildiğini anlatan Akyıldız, “Örneğin; 2019’da Brain mecmuasında yayınlanan, 24 farklı merkezin katıldığı bir çalışmada, 1280 REM uykusu davranış bozukluğu hastası takip edildi ve bu bireylerde, 12 yıl içinde ‘nörodejeneratif’ hastalık gelişim riskinin yüzde 70-80’lere çıktığı gösterildi. Öteki memleketler arası çalışmalarda da 14 yıl sonra hastalık gelişim riskinin yüzde 95’lere çıktığı belirtiliyor. REM uykusu davranış bozukluğunun gelecekteki kimi hastalıkların sinyallerini veren bir uyku bozukluğu olduğu artık biliniyor” bilgisini paylaştı.
“ÇOCUKLAR 7 YAŞINA KADAR DÜŞLERİNDE İZLEYİCİ KONUMUNDA”
Akyıldız, düşlerin anne karnında başladığına dair çalışmaların bulunduğuna işaret ederek, şöyle konuştu:
“Çocukluk ve erişkinlik devrindeki hayallerde birtakım farklılıklar bulunuyor. Çocuklar, 7 yaşına kadar olan devirde düşlerinde çoklukla izleyici pozisyonunda bulunuyor. Farkındalık artıp, kendini bir birey olarak görmeye başladığında ise duşun temel oyuncusu oluyorlar. Örneğin; küçükken otomobille seyahat yaparken, otomobilde artta oturan ve çevreyi gözleyen bir hayal görüyor. Ancak yaşı büyüyünce, artık arabayı kendisi kullanıyor.”
